W bieżącym semestrze [letnim roku akad. 2013/14] we wtorki o 16:45 w sali 2.018 na Katedrze Hungarystyki Uniwersytetu Warszawskiego przy ul. Dobrej 55 (naprzeciwko BUW-u) odbywają się zajęcia "Język i historia Udmurtów". Kontakt: dr Szymon Pawlas.
Zapraszamy również na:
Serdecznie witamy na stronie poświęconej Udmurtom i ich językowi. Wyszliśmy z założenia, że polski czytelnik zainteresowany historią i kulturą narodów Rosji ma prawo do rzetelnej i wolnej od uprzedzeń informacji także na temat ich dnia dzisiejszego.
Stronę będziemy sukcesywnie uzupełniać nowymi materiałami, na razie zapraszamy do następujących działów: kursy, język, słownik, kultura, foto. Aby wyrazy udmurckie mogły być poprawnie wyświetlane, na komputerze powinny być zainstalowane odpowiednie czcionki zgodne z Unicode, np. PT Sans.
Kim jesteśmy?
Szymon Pawlas – (ur. 1983 r., Cieszyn) absolwent warszawskiej hungarystyki, obecnie doktorant Katedry Hungarystyki UW, kilkakrotnie uczestniczył w spotkaniach młodzieży ugrofińskiej IFUSCO (Sarańsk 2008, Petrozawodsk 2009), znany polskim ugrofinistom jako pomysłodawca i moderator portalu Uralia.prv.pl. W lipcu 2009 r. uczestniczył w letnich kursach kultury i języka udmurckiego w Iżewsku.
Piotr Pałgan – (ur. 1985 r., Częstochowa) – student V roku filologii węgierskiej UJ w Krakowie, razem z Szymonem jako pierwszy Polak w historii uczestniczył w kursach języka udmurckiego, a następnie (wrzesień 2009 – styczeń 2010) przebywał w Iżewsku jako stażysta Katedry Językoznawstwa Ogólnego i Ugrofińskiego Uniwersytetu Udmurckiego.
Żaden z nas nie jest człowiekiem szczególnie wrażliwym ani tym bardziej egzaltowanym, ale Udmurci z łatwością ujęli nas swoim sposobem bycia, pełnym otwartości i szczerości. Sama Udmurcja fascynuje pięknem krajobrazu, zwłaszcza obfitością lasów i pięknych rzek. Pobyt w kraju naszych przyjaciół wzbogacił nas o wiele doświadczeń i przemyśleń, nauczył nas także rozumieć Rosję jako kraj znacznie bardziej sympatyczny niż pokazują to polskie media. Po dłuższym pobycie inaczej patrzymy także na nasze polskie podwórko – innym okiem spoglądamy choćby na dążenia do ocalenia języków śląskiego i kaszubskiego, zagrożonych przez naszą małą polską globalizację i nihilizm kulturowy w dużo większym stopniu, niż jakikolwiek inny mały język w Rosji. Łatwiej też nam teraz zrozumieć, dlaczego dzieci polskie z Wileńszczyzny, chociaż wychowują się w polskim środowisku i chodzą do polskiej szkoły, coraz częściej zwracają się do siebie na przerwach po litewsku.
Dlaczego Udmurcja?
Do Udmurcji trafiliśmy przez Budapeszt, gdzie obaj w latach 2006–2010 byliśmy stypendystami Uniwersytetu im. Loranda Eötvösa oraz Instytutu im. Balassiego. W czasie nauki na Węgrzech zawarliśmy pierwsze znajomości ze studentami i doktorantami z Udmurcji. Wszyscy oni zaczęli studia na wydziale filologii udmurckiej Uniwersytetu w Iżewsku, stolicy Republiki Udmurckiej, a dzięki umowom między uczelniami otrzymali możliwość kontynuowania studiów nad Dunajem.
Swą aktywnością, życzliwością i otwartością zjednali sobie i swojej kulturze grupę oddanych przyjaciół – Węgrów, Finów, Czechów, Polaków, Japończyków, którzy z ich pomocą najpierw na miejscu zaczęli uczyć się języka, a latem pojechali do Iżewska, aby wziąć udział w letnich kursach języka i kultury udmurckiej, zorganizowanych i prowadzonych przez wykładowców miejscowego uniwersytetu. Dla niektórych stał się to nieomal sposób na wakacje – rekordziści brali udział w kursach trzy lata z rzędu. My trafiliśmy do Iżewska w lipcu 2009 r. i mieliśmy zaszczyt stać się pierwszymi polskimi uczestnikami kursów.
Udmurcja – dlaczego nas interesuje?
Jesteśmy ludźmi wrażliwymi na punkcie języka i jego roli w życiu człowieka i społeczeństwa, obok historii i stanu współczesnego polszczyzny i języka węgierskiego interesuje nas także socjolingwistyka, a w szczególności zagadnienie funkcjonowania języka mniejszości.
Pobyt w Udmurcji dał nam możliwość poznania ludzi, którzy swą codzienną pracą i działalnością walczą o przetrwanie własnego języka. Język udmurcki istnieje od wczesnego średniowiecza (od czasu rozpadu permskiej wspólnoty językowej na język udmurcki i komi) i chociaż niełatwa była historia Udmurtów, nigdy wcześniej nie był on zagrożony w takim stopniu jak dzisiaj. Przez cały XX w. ustępował on miejsca rosyjskiemu najpierw w administracji, potem w szkole, a później także w życiu wspólnoty i nawet rodziny. Niestety, całe rodziny i wsie często porzucały język ojczysty na rzecz bardziej prestiżowego i przyszłościowego języka rosyjskiego, którego bardzo dobra znajomość jest zresztą powszechna wśród Udmurtów co najmniej od 110–120 lat.
Proces rusyfikacji przybrał szczególnie szybkie tempo po upadku Związku Radzieckiego, kiedy ruina gospodarki kołchozowej zmusiła dziesiątki tysięcy młodych Udmurtów do poszukiwania pracy w rosyjskojęzycznych miastach republiki i sąsiednich terytoriów Federacji Rosyjskiej. W szkolnictwie podstawowym i średnim język udmurcki obecny jest tylko na lekcjach gramatyki i literatury udmurckiej, wszystkie pozostałe przedmioty od czasu reformy edukacji w 1958 r. wykładane są po rosyjsku. Niewiele pomaga udmurckiemu status języka państwowego potwierdzony w konstytucji, skoro językiem administracji i sądownictwa na wszystkich szczeblach pozostaje wyłącznie rosyjski.
Na szczęście są jeszcze w Udmurcji tysiące ludzi, którzy rozumieją, że z żadnego powodu nie można po prostu wypowiedzieć wierności językowi rodziców i dziadków, i w miarę możliwości starają się zapewnić mu przyszłość. Co roku kilkudziesięciu studentów pierwszego roku zaczyna naukę na wydziałach filologii udmurckiej w Iżewsku i Głazowie, aby później pracować jako nauczyciele szkół wiejskich lub instruktorzy domów kultury. Niektórzy zakładają lokalne gazety w języku udmurckim, inni strony internetowe, wielu należy do któregoś z licznych zespołów folklorystycznych. Dla wszystkich nich zachowanie języka jest sprawą osobistej i narodowej dumy, wynika z poczucia własnej wartości. Z pomocą niniejszej strony chcemy zaprezentować przynajmniej część ich osiągnięć w różnych dziedzinach kultury i życia społecznego.
Są jednak rejony Udmurcji (zwłaszcza północna jej część), gdzie najmłodsze pokolenie jedynie biernie zna język ojczysty lub nie zna go w ogóle. Najbardziej wstrząsnęła nami historia nauczycielki języka udmurckiego z miejscowości Debesy, matki naszej koleżanki Nataszy. Gdy przyszła na świat prawie 50 lat temu, dla wszystkich mieszkańców miasteczka język udmurcki był pierwszym językiem, mową ojczystą, w której wychowywali swoje dzieci nie zważając na jej stosunkowo niski prestiż. Dzisiaj sama odwiedza rodziców swych uczniów w domach i błaga ich, aby chociaż czasem rozmawiali z nimi po udmurcku. Jest dla niej osobistym ciosem, kiedy udmurcka rodzina przepisuje swoje dziecko do rosyjskiej klasy, gdzie nie ma ani jednej godziny języka narodowego. Obojętność rodaków wobec swojej kultury doprowadziła ją po jakimś czasie na skraj załamania nerwowego.
